Modyfikacja instytucji tzw. „wyzysku” w Kodeksie cywilnym – zmiany od 30 czerwca 2022 r.
Źródło fotografii: freepik.com
Ministerstwo Sprawiedliwości doszukało się potrzeby wprowadzenia zmian w omawianym przepisie z uwagi na praktyki rynkowe, które polegają na zawieraniu umów analogicznych do wyzysku, które jednak formalnie nie mieszczą się w zakresie zastosowania tej instytucji. Do najpowszechniejszych można zaliczyć m.in. nakłanianie osób starszych do nabywania rzeczy codziennego użytku po zawyżonych cenach.
Nowelizacja rozszerzyła od 30.06.2022 r. dotychczasowe przesłanki wyzysku (przymusowe położenie, niedołęstwo, niedoświadczenie) o osobną, dodatkową przesłankę w postaci „braku dostatecznego rozeznania drugiej strony co do przedmiotu umowy”.
„Brak dostatecznego rozeznania” odzwierciedla brak wiedzy niezbędnej do odpowiedzialnego rozważenia celowości i skutków zawarcia proponowanej umowy. Wprowadzenie tak określonej przesłanki nie wiąże się natomiast z całkowitym zwolnieniem z konieczności dokonania, choćby wstępnej, orientacji co do przedmiotu umowy. Przesłanka ta nie zawiera elementu oceny, zwłaszcza nie odnosi się do winy (jak np. lekkomyślność lub niedbalstwo). Jako taka powinna być łatwa do stwierdzenia w razie sporu. Nie budzi wątpliwości, że to kontrahent ma za zadanie przedstawić drugiej stronie wszelkie informacje, dotyczące przedmiotu umowy, praw i obowiązków wynikających z jej zawarcia, w sposób umożliwiający świadome powzięcie decyzji. Do wyzysku w oparciu o tę przesłankę może zatem dojść w sytuacji, gdy wyzyskujący jest świadomy, że druga ze stron nie posiada wiedzy niezbędnej do oceny swojej sytuacji po zawarciu danej umowy i wykorzystuje to dla osiągnięcia nieuzasadnionych korzyści dla siebie lub dla osoby trzeciej. Tym samym nie każdy brak rozeznania będzie uzasadniał stwierdzenie, że doszło do wyzysku. Powołanie się na tę okoliczność nie skutkuje jej automatycznym uwzględnieniem. Postępowanie dowodowe będzie się skupiało na wykazaniu przez pokrzywdzonego niewspółmierności świadczenia, że nie posiadał dostatecznej wiedzy, aby rozeznać się w swojej sytuacji i skutkach zawarcia umowy, przy jednoczesnym przedstawieniu dowodów na to, że kontrahent miał tego świadomość oraz że niewspółmierność świadczeń ma charakter rażący” – wskazano w uzasadnieniu do ustawy na etapie jej projektowania.
Kolejną zmianą wprowadzoną od 30 czerwca br. jest wzmocnienie pozycji pokrzywdzonego przez wprowadzenie domniemania, które polega na tym, że gdy wartość świadczenia jednej ze stron w chwili zawarcia umowy przewyższa co najmniej dwukrotnie wartość świadczenia wzajemnego, domniemywa się, że przewyższa je w stopniu rażącym.
Obecnie wyzyskiwany może wedle swego wyboru żądać zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego mu świadczenia albo unieważnienia umowy, a nie jak dotychczas zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego mu świadczenia, a dopiero gdy jedno i drugie byłoby nadmiernie utrudnione, unieważnienia umowy.
Powyższe uprawnienia wygasają z upływem trzech lat od dnia zawarcia umowy, a nie jak dotychczas po upływnie dwóch lat. W stosunku do konsumenta, termin ten został wydłużony do sześciu lat.
Jednocześnie zwracamy uwagę, iż do umów zawartych przed 30 czerwca 2022 r. będą miały zastosowanie przepisy dotychczasowe.
Autorzy:
Sylwia Kaczmarek
aplikant radcowski
Krzysztof Zieliński
Radca prawny
PARTNER ZARZĄDZAJĄCY
kontakt
ul. Polska 15, 60-595 Poznań
9:00-17:00 (pon-pt)
+48 61 27 87 595
office@zcplegal.pl
Zieliński Chęciński Partnerzy Kancelaria Radców Prawnych sp.p.
NIP: 7812006574
KRS: 0000830268
REGON: 385602019
Znajdź nas:
specjalizacje
Bieżące doradztwo prawne podmiotom gospodarczym
ZCP Legal&Tax © 2023 Wszystkie prawa zastrzeżone